Κετογονική δίαιτα – Τι είναι; Είναι ασφαλής ή όχι;
Με τον όρο κετογονική εννοούμε τη δίαιτα που είναι πολύ χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες. Το σκεπτικό αυτής της δίαιτας είναι να λάβει κανείς το σύνολο των θερμίδων κυρίως από τις πρωτεΐνες και από το λίπος του και σε ελάχιστο βαθμό από τους υδατάνθρακες.
Γιατί να μειώσω τον υδατάνθρακα;
Όταν καταναλώνουμε λιγότερο από 50 γρ. υδατάνθρακα μέσα στην ημέρα το σώμα σταδιακά (εντός 3-4 ημερών) ξεμένει από γλυκόζη – το καύσιμο του οργανισμού. Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα ο οργανισμός αρχίζει να παράγει ενέργεια από τις πρωτεΐνες και από το λίπος. Αποτέλεσμα είναι να υπάρχει μείωση του βάρους και παραγωγή κάποιων ουσιών που ονομάζονται κετόνες. Γι’ αυτό το λόγο ονομάζεται κετογονική δίατα.
Το 1967 βρέθηκε ότι ο εγκέφαλος μπορεί να χρησιμοποιεί τις κετόνες ως καύσιμο, ενώ μέχρι τότε πιστευόταν ότι έκαιγε μόνο γλυκόζη. Αυτό βελτίωσε την εικόνα των κετονών που άρχισαν να θεωρούνται ως κάτι φυσιολογικό όταν βρίσκονται σε μικρή συγκέντρωση στο αίμα.
Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι η κετογονική δίαιτα βοηθάει στη θεραπεία καταστάσεων επιληψίας. Οι γιατροί είχαν παρατηρήσει ότι η νηστεία ωφελούσε τους επιληπτικούς μειώνοντας τις κρίσεις τους ακόμα και κατά 90%. Αυτό επειδή η ινσουλίνη πέφτει σε χαμηλά επίπεδα και ο εγκέφαλος καίει κετόνες. Βοηθάει και άλλες ασθένειες -όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, ασθένειες του εγκεφάλου-, καθώς και στην ακμή.
Η απώλεια του βάρους είναι ιδιαίτερα γρήγορη, ειδικά τους 3 έως 6 μήνες σε σχέση με άλλες δίαιτες, και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο οργανισμός απαιτεί περισσότερες θερμίδες να σπαταλήσει για να μετατρέψει το λίπος σε ενέργεια σε σύγκριση με τον υδατάνθρακα, αν σκεφτούμε το γεγονός ότι 1 γραμμάριο υδατάνθρακα αντιστοιχεί σε 4 θερμίδες περίπου, ενώ 1 γραμμάριο λίπους σε 9 θερμίδες…
Η σχέση με το διαβήτη
Διατροφή με χαμηλή περιετικότητα σε υδατάνθρακες έχει ως αποτέλεσμα να επικρατούν χαμηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα, συνεπώς και μειωμένη παραγωγή ινσουλίνης. Όταν όμως το σώμα διασπά το λίπος σε ενέργεια, όπως προαναφέρθηκε, παράγονται κετόνες οι οποίες σε υπερβολικό βαθμό μπορούν να γίνουν τοξικές για τον οργανισμό ειδικά στα άτομα με διαβήτη τύπου 1.
Η παρουσία των κετονών στο σώμα θεωρούνταν κάποτε ότι δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα, ίσως γιατί είχαν ανακαλυφθεί σε πολύ κακή στιγμή. Για πρώτη φορά είχαν παρατηρηθεί εν αφθονία στα ούρα των διαβητικών τύπου 1 που κατέληγαν σε κώμα στα νοσοκομεία.
Σύντομα κατανοήθηκε ότι η αιτία αυτής της θανάσιμης κατάστασης που ονομάζεται διαβητική κετοξέωση, ήταν οι κετόνες που ανέβαιναν ψηλά στο αίμα. Οι κετόνες παράγονται από το συκώτι το οποίο δεν τις χρησιμοποιεί το ίδιο, αλλά τις ρίχνει στην κυκλοφορία του αίματος. Η συγκέντρωση των κετονών στο αίμα μπορεί να φτάσει στους διαβητικούς τα 90 mg/dl, ενώ τα φυσιολογικά επίπεδα είναι γύρω στα 3 mg/dl.
Το 1958, έγινε αντιληπτό ότι οι κετόνες υπάρχουν στο σώμα απλώς όταν η ποσότητα της ινσουλίνης είναι χαμηλή (δηλαδή υπάρχουν λίγοι υδατάνθρακες στη διατροφή) διότι έτσι ενεργοποιείται ένα ένζυμο που τις παράγει. Όταν κάποιος είναι για ώρες νηστικός και άρα έχει λίγη ινσουλίνη, οι κετόνες ανιχνεύονται στο αίμα του, ενώ στην απόλυτη νηστεία εμφανίζονται μετά από 3-5 μέρες στα ούρα.
Ποιες είναι οι παρενέργειες;
-Ακολουθώντας μια κετογονική δίαιτα για αρκετό χρονικό διάστημα σαφώς θα υπάρξουν και κάποιες παρενέργειες. Όχι όμως σημαντικές, για τον οργανισμό, όπως πονοκέφαλος, ατονία, ναυτία, κούραση, χαμηλή ποιότητα ύπνου, δυσκοιλιότητα, χαμηλό σάκχαρο στο αίμα και δυσπεψία. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις που οι παρενέργειες επεκτείνονται σε πιο μεγάλο βαθμό. Όπως πέτρες στα νεφρά, αλλά και υψηλά επίπεδα οξέων στο σώμα.
-Άλλη παρενέργεια είναι η κακοσμία του στώματος (χαλίτωση) λόγω της ακετόνης, μίας κετόνης η οποία παράγεται στη φάση της κέτωσης κατά το μεταβολισμό των λιπαρών, η οποία κάνει την αναπνοή να μυρίζει δυσάρεστα.
-Μακροπρόθεσμα παρενέργεια (σημαντική) της κέτωσης είναι η οστεοπενία (αποδυνάμωση των οστών). Δημιουργεί χαμηλή πρόσληψη υδατανθράκων σε συνδυασμό με την υψηλή πρόσληψη πρωτεϊνών και λίπους. Μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια ασβεστίου από τα οστά καθώς και μείωση του pH των ούρων, καθιστώντας το όξινο.
Τα οφέλη της κετογονικής δίαιτας
Η μείωση καταβολισμού των μυών λόγω του ότι ο οργανισμός δεν χρησιμοποιεί ως καύσιμο τη γλυκόζη. Συνεπώς μειώνεται και ο ρυθμός καταβολισμού των μυϊκών πρωτεϊνών για το μεταβολισμό των υδατανθράκων. Έχει ως αποτέλεσμα και τη μειωμένη συσσώρευση αμμωνίας στο σώμα από τη διάσπαση των πρωτεϊνών. Η μείωση της πρόσληψης υδατανθράκων συντελεί επίσης στη βελτίωση της μνήμης, αλλά και μειωμένο ρίσκο για εμφάνιση γλαυκώματος. Ένα άλλο σημαντικό πλεονέκτημα της κετογονικής δίαιτας είναι πως εστιάζει σε τροφές πλούσιες σε υγιεινά λιπαρά, όπως τα ψάρια, το αβοκάντο, το ελαιόλαδο και οι ξηροί καρποί.
Η κετογονική δίαιτα είναι ένα μέσο να χάσει κάποιος σε γρήγορο χρονικό διάστημα περιττά κιλά και να καλυτερέψει κάποιες καταστάσεις υγείας. Δεν συστήνεται η χρήση της για μεγάλο χρονικό διάστημα διότι θα εξελιχθεί σε τοξική για τον οργανισμό, λόγω της συντελούμενης κετοξέωσης. Συχνά συγχέεται η κέτωση με τη διαβητική κετοξέωση. Η κέτωση είναι μέρος του κανονικού μεταβολισμού, ενώ η κετοξέωση αποτελεί μια επικίνδυνη μεταβολική κατάσταση που μπορεί να αποβεί μοιραία, αν αφεθεί χωρίς θεραπεία.
Στην κετοξέωση, η κυκλοφορία του αίματος είναι πλημμυρισμένη με εξαιρετικά υψηλά επίπεδα γλυκόζης (το σάκχαρο του αίματος) και κετόνες. Υπάρχει επίσης αφυδάτωση και έλλειψη ηλεκτρολυτών. Όταν συμβαίνει αυτό, το αίμα γίνεται όξινο, κάτι σοβαρά επιβλαβές. Η κετοξέωση πιο συχνά συνδέεται με το διαβήτη τύπου 1, αλλά μπορεί να εμφανιστεί σε άτομα με διαβήτη τύπου 2. Η σοβαρή κατάχρηση αλκοόλ μπορεί επίσης να οδηγήσει σε κετοξέωση.
Συμπερασματικά, η κέτωση (άρα και η δίαιτά της) είναι γενικά ασφαλής στους υγιείς ανθρώπους. Είναι η συνήθης κατάσταση στην οποία ζούσαν οι άνθρωποι στο μακρινό παρελθόν, όταν η πρόσληψη θερμίδων ήταν πολύ χαμηλότερη από τη σημερινή. Φαίνεται όμως ότι δεν ταιριάζει σε όλους. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να αισθάνονται γεμάτοι ενέργεια με την κέτωση. Άλλοι αισθάνονται κόπωση, ατονία κλπ. Επομένως η συστηματική παρακολούθηση της αντίστοιχης δίαιτας είναι πολύ σημαντική.